• صفحه نخست
• موسیقی در سرزمین های جنوب صحرای آفریقا

اقارهٔ آفریقا که بیش از سه برابر ایالات‌متحد وسعت دارد، به دو ناحیهٔ وسیع جغرافیائی قابل تقسیم است: آفریقای شمالی که دربرگیرندهٔ کشورهائی چون مراکش، الجزایر، تونس و مصر است و نیمهٔ جنوبی (واقع در جنوب صحرای مرکزی) که کشورهای غنا، نیجریه، موزامبیک، آنگولا و بسیاری از دیگر کشورها را شامل می‌شود. بیشتر جمعیت آفریقای‌شمالی مسلمان و عرب‌زبان هستند و موسیقی آنها ارتباطی نزدیک با موسیقی خاورمیانه دارد. در این مبحث، تکیه بر موسیقی سرزمین‌های جنوب صحرای آفریقا است که گاه 'آفریقای سیاه' نیز نامیده می‌شود، و به‌طور کلی واژهٔ آفریقا در این مبحث اشاره به این نواحی از آفریقا دارد.

سرزمین‌های جنوب صحرای آفریقا، که از نظر بومی و فرهنگی بسیار متنوع هستند، دربردارندهٔ اقوامی متعدد با مذاهب، آداب اجتماعی و شیوه‌های گوناگون زندگی است؛ مردمی با بیش از ۷۰۰ زبان گوناگون (بیش از آنچه در هر قارهٔ دیگری یافت می‌شود) با آنکه توسعهٔ شهرنشینی و زندگی صنعتی چهرهٔ آفریقای امروزی را دگرگون می‌سازد اما بسیاری از آفریقائی‌ها هنوز نیز پای‌بند شیوه‌های زندگی سنتی هستند. بسیاری از این مردم پیرو مذاهبی چند خدائی، ده‌نشین و متکی بر پیشه‌هائی سنتی چون کشاورزی و گله‌داری هستند.

تنوع موسیقی در سرزمین‌های جنوب صحرای آفریقا هم‌اندازهٔ تنوع اقوام ساکن در آن است. با این همه، ریتم‌های پیچیده و پُلی‌ریتم، صداهای کوبه‌ای و انواع بسیار گوناگونی از گروه‌های همنواز ویژگی اغلب گونه‌های موسیقی در فرهنگ این سرزمین‌ها، به‌شمار می‌آیند. موسیقی آوازی اغلب توسط تکخوان‌ و گروه همسرایانی که پاسخگوی ندای او هستند اجراء می‌شود. بی‌تردید، فرهنگ‌های گوناگون آفریقائی از یکدیگر تأثیر پذیرفته‌اند. برای نمونه، سبک‌های موسیقی در برخی از نواحی سرزمین‌های جنوب صحرای مرکزی، مانند غنا و شمال نیجریه، تأثیر پذیرفته از فرهنگ عرب است.

جایگاه موسیقی در جامعه 

موسیقی به‌معنای واقعی کلمه در تمام جنبه‌های زندگی آفریقائی رسوخ کرده است: موسیقی برای سرگرمی، برای همراهی رقص، نمایش، آیین‌های مذهبی و مناسک جادوئی و نیز در مراسم مربوط به رخدادهائی مانند تولد، بلوغ، ازدواج و مرگ. شفادهندگان در معالجهٔ بیماران از ترانه‌ها و رقص‌هائی ویژه استفاده می‌کنند و ترانه‌هائی نیز برای همراهی کارهائی چون حفاری، آسیاب‌کردن، هیزم‌شکنی و برداشت محصول وجود دارد. مردم هنگامی‌که در دادگاه بر سر حق خود بحث و جدل می‌کنند، ترانه‌هائی به دادخواهی می‌خوانند برای ستایش رهبران، انتقاد از مسئولان و نقل و حکایت تاریخ، گونه‌های مختلفی از ترانه‌ها به‌کار می‌رود. آوازخوانی و نوازندگی چنان در تار و پود زندگی مردم تنیده شده‌اند که بسیاری از آفریقائی‌ها واژهٔ انتزاعی موسیقی را - به معنای متداول در غرب - به‌کار نمی‌برند. (گرچه واژه‌هائی برای ترانه، رقص و شعر وجود دارد).

شمار حیرت‌آوری از ترانه‌ها برای مناسبت‌هائی ویژهٔ ساخته شده‌اند. برای نمونه، در میان قوم فون (Fon) - مردمی در داهومی (Dahomey)، (در آفریقای باختری) - کودکان پس از افتادن اولین دندنانشان ترانهٔ مخصوصی می‌خوانند. قوم آکان (Akan) در غنا، ترانه‌ای آیینی دارند که برای درمان شب‌ادراری است. قوم تونسی (Tutsi)، در روآندا - شهری کوچک در شرق آفریقای مرکزی که متکی بر گله‌داری است - ترانه‌های گوناگون و فراوانی برای ستایش گاوها و ترانه‌هائی ویژهٔ زمان تغذیه و مراقبت از آنها دارند.

موسیقی عنصر اصلی بسیاری از آداب و رسوم آفریقائی است. در میان اقوام باسونگی (Basongye) در زئیر، در مراسم تشییع یک فرد برجسته، موسیقیدانی حرفه‌ای می‌بایست مرگ او را اعلام کند و او را بستاید. برخی از نوازندگان و آوازخوانان نیز نقش دلقک را بر عهده دارند و با فراهم آوردن اسباب شادی تشییع‌کنندگان سبب می‌شوند که آنان خود را از بار عواطف و هیجان‌ها سبُک کنند.

در کشورهای جنوب‌ صحرای آفریقا فرهنگ نوشتاری چندان مهم نیست و به همین سبب نُت‌نگاری نیز وجود ندارد.

“تمامی محتوا مندرج در سایت متعلق به رسانه ریتم آهنگ می باشد و هرگونه کپی برداری با ذکر منبع بلامانع است.”